BREEAM-NL Nieuwbouw 2020 v1.0

MAN 04 Commissioning en overdracht

Het stimuleren van een goede manier van commissioning en overdracht van gebouw en installaties, zodat een optimale werking in de gebruiksfase wordt geborgd.

Beschikbare punten 3
Minimale vereiste Ja
Verplicht vanaf Ja
Projectgebonden Ja
Defaultcredit Nee
Filtercredit Nee
Exemplary performance Nee
Functie Bijeenkomstfunctie, Gezondheidszorgfunctie, Industriefunctie, Industriefunctie - Koel- en vrieshuizen, Industriefunctie - Laboratorium, Kantoorfunctie, Logiesfunctie, Onderwijsfunctie (Basis en middelbaar), Onderwijsfunctie (Hoger), Sportfunctie, Winkelfunctie

Commissioningsplan (minimale vereisten)

  1. Er is een Commissioningsplan aanwezig voor de commissioning en het testen van het project. In het plan is voldoende tijd opgenomen voor de inbedrijfsstelling en (re)commissioning van de installaties en regelsystemen als wel het toetsen van de bouwkundige schil. Het Commissioningsplan is opgesteld door de Commissioningsautoriteit.
  2. In het Commissioningsplan wordt rekening gehouden met de verschillende normen en standaarden die van toepassing zijn op alle commissioning van het project. Dit plan is in lijn met ISSO 107 of ASHREA 202.
  3. Een commissioningsautoriteit is aangesteld, die verantwoordelijk is voor het plannen, uitvoeren en monitoren van de pre-commissioning, commissioning en testwerkzaamheden. Hieronder vallen ook hercommissioningswerkzaamheden.
  4. De hoofdaannemer is verantwoordelijk voor het goed uit kunnen voeren van de commissioningsactiviteiten door de Commissioningsautoriteit.

Eén punt - Commissioning van de installaties en de regelsystemen (verplicht vanaf Very Good)

  1. In de ontwerpfase is een Commissioningsautoriteit gecontracteerd met de volgende verantwoordelijkheden:
    1. Review van het ontwerp en het aanbrengen van wijzigingen met het oog op commissioning.
    2. Commissioningswerkzaamheden integreren in de bouwplanning en tijdens de bouwwerkzaamheden.
    3. Management van commsissioning, testen, overdragen van het gebouw en nazorg.
    4. Voor eenvoudige installatieconcepten kan dit werk worden uitgevoerd door een commissioningsmanager.

Eén punt - Commissioning van de bouwkundige schil

  1. Er is een thermografisch onderzoek uitgevoerd waaruit blijkt dat de warmte-isolatie op de juiste manier is aangebracht en er geen thermische onregelmatigheden worden geconstateerd.
  2. Er is een luchtdoorlatendheidsmeting uitgevoerd waaruit blijkt dat het gebouw voldoet aan de ontwerpspecificaties ten aanzien van luchtdichtheid in ieder geval de waarde conform CN6.

Eén punt - Oplevering en overdracht (verplicht vanaf Excellent)

  1. Er is een gebruikershandleiding ter beschikking gesteld aan gebruikers en facility managers van het gebouw. Een concept versie van de handleiding wordt besproken met de beoogde gebruikers, zodat deze het best aansluit op hun behoeften.
  2. Er wordt bij ingebruikname voorzien in trainingen voor gebouwgebruikers of gebouwbeheerders van het gebouw. Dit omvat in ieder geval:
    1. De ontwerpdoelstellingen van het gebouw.
    2. De contactgegevens van het nazorgteam of de nazorgmanager en de commisisoningsautoriteit en de mogelijkheid voor de gebruikerstevredenheidsonderzoek.
    3. Uitleg en demonstratie van de geïnstalleerde regelsystemen en bijbehorende installaties, om te verzekeren dat deze optimaal kunnen worden gebruikt.
    4. Uitleg van de gebruikershandleiding en andere relevante gebouwdocumenten zoals ontwerptekeningen, technische specificaties, onderhoudsstrategie, onderhoudshandleiding, commissionings metingen, log boeken en dergelijke.
    5. Onderhoudsvereisten, waaronder onderhoudscontracten en termijnen.

Tabel MAN04.1 Luchtdoorlatendheid per m2 bouwschil schiloppervlak

 

Luchtdoorlatendheid per m2 bouwschil schiloppervlak (m3/h.m2) bij 50 Pa (q50)

Industriefunctie koel en vries

0.2

Industriefunctie overig

2.0

Referentie

Onderwerp

Omschrijving

Toepassingsgebied

CN1

Toepassing bij cascoprojecten

Alleen criteria 6 en 7 zijn van toepassing.

CN1.1

Toepassing bij projecten met casco en centrale

installaties

Alle criteria in deze credit zijn van toepassing.

Algemeen

CN2

Proces gerelateerde apparatuur

Apparatuur die nodig is voor proces of fabrieksdoeleinden en onderdeel zijn van het project, mogen buiten beschouwing worden gelaten voor deze credit. Dit mag alleen als ze geen onderdeel uitmaken van de gebouwgebonden energieprocessen, zoals bijvoorbeeld het gebruik van restwarmte van deze installaties. Als deze apparatuur hier wel onderdeel van uitmaakt, moet deze wel worden meegenomen.

CN3

 

 

 

Commissioning van de installaties en de regelsystemen

De Commissionings Autoriteit controleert of de regelsystemen op de juiste manier zijn ingesteld en functioneren. Er wordt in de rapportage verslag gedaan dat:

  • Inbedrijfstelling van lucht- en watersystemen zijn uitgevoerd wanneer alle bedieningsapparatuur geïnstalleerd, bedraad en functioneel zijn (respectievelijk HEA 02 en WAT 01).
  • Inbedrijfstelling van lichtsystemen zijn uitgevoerd wanneer alle bedieningsapparatuur geïnstalleerd, aangesloten en functioneel zijn (Ref. HEA 01)
  • De inbedrijfstelrapportage aanwezig is en voorzien is van de resultaten van de lucht- en waterstroom, de resultaten van fysieke metingen van ruimtetemperaturen, buitentemperatuur en andere belangrijke parameters, al naar gelang van toepassing.
  • De GBS- of bedieningselementeninstallatie vóór het uitvoeren van de seizoensgebonden test in auto-modus werkt met acceptabele interne klimaatomstandigheden conform de eisen.
  • De gebruikersinterface van de regelsystemen voor oplevering volledig geïnstalleerd en functioneel is; dus inclusief alle GBS schema’s en grafische afbeeldingen en dashboard instellingen.
  • De gebruikers van de regelsystemen volledig zijn opgeleid in de werking van alle systemen.

CN4

Commissioning van de bouwkundige schil: Thermografisch onderzoek

Een thermografisch onderzoek is tijdens de opleveringsfase van het gebouw uitgevoerd.

  • Het onderzoek voldoet aan de eisen die hieraan zijn gesteld in NEN-EN 13187 Thermische eigenschappen van gebouwen).
  • Eventuele defecten geïdentificeerd via de thermische inspectie worden gecorrigeerd, waarna het gebouw opnieuw wordt onderzocht om te bevestigen dat het voldoet aan de eisen.
  • Het onderzoek en testen wordt uitgevoerd door een voldoende gekwalificeerd persoon (zie relevante definities) in overeenstemming met de geldende norm. Indien de weersomstandigheden tijdens de oplevering van het gebouw niet gunstig zijn voor een betrouwbare thermografische meting (bijvoorbeeld tijdens de zomer bij verwarmde functies en tijdens de winter bij gekoelde functies), is het toegestaan de thermografische meting later uit te voeren. Er dient onderbouwd te worden dat in de periode van de aanvraag van het certificaat geen tijdsbestek beschikbaar was voor een zinvolle thermografische meting.

CN5

Commissioning van

de bouwkundige schil:

Tegengaan Thermische

onregelmatigheden

Thermisch onderzoek op basis van NEN-EN 13187 Thermische eigenschappen van gebouwen – Kwalitatieve detectie van thermische onregelmatigheden in de gebouwschil – Infraroodmethode, waaruit blijkt dat:

  • Er geen noemenswaardige thermische lekken aanwezig zijn.
  • Er geen excessieve koudebruggen aanwezig zijn.
  • Er geen noemenswaardige luchtinfiltratie plaatsvindt, behalve waar deze bewust is ontworpen en aangebracht (bijvoorbeeld ventilatieopeningen).

CN6

Commissioning van de bouwkundige schil: voorwaarden luchtdoorlatendheidsmeting

De meting conform NEN-EN ISO 9972 voldoet aan de volgende eisen:

  • De luchtdoorlatendheidsmeting is zowel in een onderdruk- als overdruksituatie uitgevoerd.
  • De meting is uitgevoerd met een betrouwbaarheid van ≥ 90%, de onderen overdrukwaarden moeten beide worden gerapporteerd.
  • Er zijn ten minste zes meetpunten gekozen (vijf intervallen).
  • De interval tussen de meetpunten is ≥ 5 pascal en ≤ 10 pascal.
  • Het meetpunt met de laagste druk is ten minste 25 pascal.
  • De meetpunten en overige uitgangspunten zijn door een rapportage vastgelegd en beschreven, die is opgesteld conform NEN-EN ISO 9972.
  • De resultaten van de luchtdoorlatendheidsmeting dienen omgerekend en vergeleken te worden met de qv;10-waarde uit de energieprestatie- berekening. Indien vanwege de functie van het gebouw geen energieprestatie-berekening is opgesteld, dient het resultaat van de meting met de q50-waarde (luchtdoorlatendheid per m2 schiloppervlak) uit Tabel MAN04.1 te worden vergeleken.

CN7

Commissioning van de bouwkundige schil: doorlatendheidsmeting

Uitgangspunt is dat het gehele volume van een gebouw op luchtdichtheid wordt getest, tenzij onderbouwd is dat dit niet mogelijk is en teruggevallen moet worden op een steekproef (in een deel van het gebouw). Indien vanwege de specifieke situatie, die in de meetrapportage is onderbouwd, verantwoord kan worden dat een representatieve steekproef gewenst is, kunnen de uitgangspunten in ATTMA TSL2 hoofdstuk 5 gebruikt worden om de steekproef te bepalen.

CN8

Herstelwerkzaamheden

Alle herstelwerkzaamheden van gebreken die uit het thermografie of luchtdichtheidsonderzoek voortkomen worden uitgevoerd op een robuuste en duurzame wijze. Het herstelwerk heeft dezelfde prestaties als het nieuw uitgevoerde werk.

CN9

Deskundige thermografisch onderzoek en doorlatendheidsmeting

Het onderzoek is uitgevoerd door een daartoe aantoonbaar opgeleid en gekwalificeerd persoon.

CN10

Luchtdoorlatendheid bij koel-/vrieshuizen

Voor het uitvoeren van het luchtdoorlatendheidsonderzoek van koel-/en vrieshuizen wordt gebruikgemaakt van “BREEAM-NL instructie 113 luchtdoorlatendheid koel- en vriescellen (en -huizen)”.

Geen

Criteria

Ontwerpfase

Opleverfase

Alle Bewijsvoorwaarden

Aan de hand van één of meerdere bewijsstukken zoals vermeld in hoofdstuk 4.0 BREEAM-NL Bewijsmateriaal dient aangetoond te worden dat het project aan de criteria voldoet.

Commissioningsplan

Het commissioningsplan wordt in een ontwerpfase opgesteld en is aanwezig voor de start van de bouw.

Het commissioningsplan bestaat uit:

  • De onderdelen waarop commissioning wordt uitgevoerd zijn benoemd en de afbakening en reikwijdte van het werk is duidelijk omschreven.

De commissioning heeft, indien aanwezig ten minste betrekking op de volgende installaties:

  • Verwarmingssystemen
  • Geautomatiseerde regelsystemen (GBS)
  • Koelsystemen
  • Ventilatiesystemen
  • Verlichtingssystemen
  • Waterdistributiesystemen
  • En verder op alle overige systemen waar een relatie ligt met punten in de BREEAM-NL beoordeling

Een geschikt tijdschema voor:

  • Het toetsen van het functioneel ontwerp
  • Het onderzoeken en inspecteren van de bouwplaats voor controle op de uitvoering
  • De ingebruikname en (hernieuwde) inbedrijfstelling van gebouwdiensten en besturingssystemen
  • Het toetsen van de bouwkundige schil na gereedmelding

Het plan beschrijft de rollen van het Commissioning team en welke taken en verantwoordelijkheden iedereen heeft. De gewenste prestaties en uitgangspunten voor het gebouw en installaties zijn beschreven, met daarbij de verwijzingen naar de gehanteerde normen en meetmethodieken waarop deze prestaties aangetoond dienen te worden. Dit omvat verwijzingen naar best practice inbedrijfstellingswaarden, inbedrijfstellingsprocedures of andere passende normen.

Eenvoudig installatieconcept

Een project met enkel verlichtings- en verwarmingssystemen wordt gezien als een gebouw met een eenvoudig installatieconcept.

Gebruikershandleiding

Er is een gebruikershandleiding voor alle gebouwgebruikers aanwezig. De gebruikershandleiding voor niet-technische gebouwgebruikers moet voorzien zijn van:

  • Er is voorzien in een eenvoudige handleiding voor de huurder/gebruiker en niet-technische beheerder van het gebouw met informatie over het gebruik van het gebouw, de installaties en de milieuprestatie van het gebouw.
  • In de handleiding staat een korte beschrijving van het gebouw met de uitgangspunten van het ontwerp, de belangrijkste basisgebouwspecificaties en de gebruikte binnenmilieucriteria. Om zo aan te geven hoe het gebouw zo efficiënt en effectief mogelijk functioneert.
  • In de handleiding staat een introductie en demonstratie van geïnstalleerde systemen en belangrijkste functies, de bedieningselementen en hun interfaces, om ervoor te zorgen dat de gebruikers vertrouwd zijn met de werking.

Goedkeuring energieprestatie berekening voor ENE 01

De commissionings autoriteit dient na afronding van de commissioningswerkzaamheden (exclusief seizoensgebonden inregelen) de energieprestatie berekening te toetsen aan de werkelijke situatie. Bij de credit ENE 01 dient de commissionings autoriteit een verklaring af te geven dat de energieprestatie berekening installatietechnisch voldoet.

Commissionings Autoriteit (CxA)

Een onafhankelijke deskundige persoon die tot taak heeft een Commissioningsplan op te stellen en een team van commissioningsspecialisten samen te stellen. Hij is onafhankelijk van de installatie adviseur en uitvoerend installatiebedrijf. Hij bewaakt voor de opdrachtgever de (gewenste) prestaties die zijn vastgesteld in het Commissioningsplan. De persoon heeft aantoonbare ervaring als commissionings autoriteit, personen die met deze kwalificatie zijn opgenomen in het Register van Erkende commissionairs bij DBCxA voldoen in ieder geval aan deze kwalificatie.

Commissioningsmanager

Een commissioningsmanager is een specialist die onafhankelijk werkt en gekwalificeerd is om alle systemen te inspecteren, testen en in te regelen onder bedrijfscondities. De persoon heeft aantoonbare ervaring als commissionings autoriteit, personen die met deze kwalificatie zijn opgenomen in het Register van Erkende commissionairs bij DBCxA voldoen in ieder geval aan deze kwalificatie.

Deskundig persoon

Voor het uitvoeren van een luchtdoorlatendheidsmeting of thermografisch onderzoek is het van belang dat dit wordt uitgevoerd door deskundige personen. Een deskundig persoon heeft minimaal een afgeronde HBO opleiding op het onderzoeksgebied en kan aantonen dat hij in de laatste drie jaar op drie vergelijkbare projecten een dergelijk onderzoek heeft uitgevoerd.

Geen

  • NEN-EN 9972: Thermische eigenschappen van gebouwen - Bepaling van de luchtdoorlatendheid van gebouwen

– Overdrukmethode

  • NEN-EN 13187: Thermische eigenschappen van gebouwen – Kwalitatieve detectie van thermische onregelmatigheden in de gebouwschil – Infraroodmethode
  • NEN-ISO 9972: Thermische eigenschappen van gebouwen - Bepaling van de luchtdoorlatendheid van gebouwen - Overdrukmethode
  • www.breeam.nl: Instructie 103 luchtdoorlatendheid koel- vriescellen (en –huizen)
  • ISSO publicatie 107: Opleverprocedure klimaatinstallaties en overdracht naar beheer
  • TVVL cursus commissioning met de bijbehorende Sylaby over de ASHRAE, NIBS en PECI systematiek
  • Register van Erkende commissionairs bij DBCxA, www.fhi.nl/dbca/certificering/
  • De “Competentieprofielen voor commissioning” zijn vastgelegd door DBCxA www.dbca.nl
  • Overige relevante referenties naar specifieke normen en instructies zijn te vinden op BREEAM.nl/hulp

Verwarmingssystemen:

  • ISSO-publicatie 31: Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties
  • ISSO-publicatie 50: Ontwerptechnische kwaliteitseisen voor warmwaterverwarmingsinstallaties in woningen en woongebouwen
  • ISSO-publicatie 68: Energetisch optimale stook- en koellijnen voor klimaatinstallaties in kantoorgebouwen
  • ISSO-publicatie 71: Selectie van energetisch optimale warmteopwekkingsinstallaties voor kantoorgebouwen
  • ISSO-publicatie 80: Handboek integraal ontwerpen van collectieve installaties met warmtepompen in de woningbouw
  • ISSO-publicatie 81: Handboek integraal ontwerpen van warmtepompinstallaties voor de utiliteitsbouw
  • CEN-EN 14336:2004: Heating systems in buildings. Installation and commissioning of water based heating systems

Waterdistributiesystemen:

  • ISSO-publicatie 31: Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties
  • ISSO-publicatie 56: Inregelen van ontwerpvolumestromen in individuele verwarmingsinstallaties in woningen
  • ISSO-publicatie 65: Inregelen van ontwerpvolumestromen in warmwaterverwarmingsinstallaties
  • ISSO-publicatie: Kleintje inregelen (afgeleid van ISSO-publicatie 65)

Verlichtingssystemen:

  • NEN 12464-1: Licht en verlichting – Werkplekverlichting – Deel 1: Werkplekken binnen

Ventilatiesystemen:

  • ISSO-publicatie 31: Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties
  • ISSO-publicatie 52: Luchtzijdig inregelen van klimaatinstallaties
  • CEN-EN 12599: Ventilation for buildings – Test procedures and measuring methods for handing over installed ventilation and air conditioning systems

Koelsystemen en gebouwgebonden koelruimten:

  • ISSO-publicatie 31: Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties
  • Model Building Specification for Design, Installation, and Commissioning of Insulated Envelopes and Insulated Floors for Temperature Controlled and Ambient Environments, International Association for Cold Storage construction (June 2003)

Geautomatiseerde regelsystemen:

  • ISSO-publicatie 31: Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties
  • ISSO-publicatie 68: Energetisch optimale stook- en koellijnen voor klimaatinstallaties in kantoorgebouwen
  • CEN-EN 50491: General requirements for Home and Building Electronic Systems (HBES) and Building Automation and Control Systems (BACS)
  • In Nederland is de systematiek voor kwaliteitsbeheersing omschreven in de ISSO/SBR-publicatie 347 Model kwaliteitsbeheersing klimaatinstallaties (MKK).

Duurzaam beheer:

  • ISSO-publicatie serie Duurzaam Beheer en Onderhoud

Relevante websites

Criterium 7

Ten behoeve van criterium 7 in de credit MAN 04 is de NEN-EN ISO 9972 toegevoegd aan de referenties. De betreffende referentie:

  • NEN-ISO 9972: Thermische eigenschappen van gebouwen
  • Bepaling van de luchtdoorlatendheid van gebouwen - Overdrukmethode

Datum van publicatie:
29 januari 2021

BREEAM-NL Instructie 113

In de credit MAN 04 CN10 is abusievelijk verwezen naar de BREEAM-NL instructie 103 luchtdoorlatendheid koel- en vriescellen (en -huizen)”. De verwijzing moet zijn naar de BREEAM-NL instructie 113.

Datum van publicatie:
29 januari 2021

Huurder nog niet bekend

Indien bij het certificeren van het casco en centrale installaties de gebruiker niet bekend is, dan dient enkel de gebouwbeheerder te worden getraind.

Datum van publicatie:
16 juli 2021

Aanstellen van de commissioningsautoriteit

Criterium 3 moet gelezen worden als: “Een commissioningsautoriteit is voor aanvraag omgevingsvergunning aangesteld, die verantwoordelijk is voor het plannen, uitvoeren en monitoren van de pre-commissioning, commissioning en testwerkzaamheden. Hieronder vallen ook hercommissioningswerkzaamheden.”

Datum van publicatie:
3 maart 2022

Definitie commissioningsplan

De eerste zin van de defintitie Commissioningsplan moeten worden gelezen als: "Het commissioningsplan wordt in een ontwerpfase opgesteld en is aanwezig voor de start van de bouw".

Datum van publicatie:
3 maart 2022

Register voor erkende commissionairs 

Voor de credit MAN 04 en MAN 05 moet een Commissioning Manager/Commissioning Autoriteit worden ingeschakeld. Deze persoon heeft aantoonbare ervaring als Commissioning Manager/Commissioning Autoriteit, personen die met deze kwalificatie zijn opgenomen in het Register van Erkende commissionairs bij DBCxA (Dutch Building Commissioning Association) voldoen in ieder geval aan deze kwalificatie. Het register kan je via deze link vinden.

Verduidelijking Commissioning rollen binnen BREEAM-NL

Vanuit BREEAM is het noodzakelijk om een Commissioning Autoriteit (CxA) te benoemen voor de commissioning. Dit wordt geeist aangezien BREEAM projecten vaak ambitieus en mogelijk complex zijn. De organisatie rondom kwalificatie van de Commissioning Autoriteit is op dit moment nog niet gereed. Bij opleidingsinstituut TVVL en de DBCxA is men bezig om dit in te regelen.

Binnen de TVVL worden vanaf 2021 twee opleidingen verzorgd: (1) Commissioning Expert en (2) Commissioning Manager. Personen die de opleiding met goed gevolg hebben afgelegd mogen zoals ook in de credits MAN 04 en MAN 05 beschreven, tot het DBCxA register toetreden. Vanaf einde van het jaar 2022 starten we met de opleiding voor Commissioning Autoriteit en vanaf dat moment kunnen die ook gecertificeerd worden.

Tot dat moment moet binnen BREEAM ervan uitgegaan worden dat de Commissioning Manager met enkele jaren ervaring met vergelijkbare projecten gelijkwaardig is aan de Cx-autoriteit als genoemd in de beoordelingsrichtlijn. In de TVVL-opleiding van de Commissioning Manager wordt namelijk uitgebreid stil gestaan bij de Cx-uitwerkingen vanuit BREEAM.

Onafhankelijkheid Commissioning Autoriteit

In de definitie Commissioning Autoriteit staat beschreven dat hij of zij onafhankelijk moet zijn van de installatie adviseur en het uitvoerende installatiebedrijf. Dat betekent dat de installatieadviseur niet eveneens de Commissioning Autoriteit kan zijn en niet betrokken mag zijn bij het advies rondom de installaties, maar de Commissioning Autoriteit kan wel bij hetzelfde installatieadviesbedrijf werken. Een Commissioning Manager mag nooit bij het uitvoerend installatiebedrijf werkzaam zijn. 

Laatste wijziging: 10 maart 2023

Home