BREEAM-NL Nieuwbouw 2020 v1.0

HEA 05 Akoestische prestaties

Waarborgen dat de akoestische prestaties van het gebouw en geluidsisolatie van goede kwaliteit zijn bij verschillende geluidniveaus.

Beschikbare punten	4
Minimale vereiste	Nee
Verplicht vanaf	Nee
Projectgebonden	Deels
Defaultcredit	Nee
Filtercredit	Nee

Exemplary performance	Ja
Functie	Bijeenkomstfunctie, Gezondheidszorgfunctie, Industriefunctie - Laboratorium, Kantoorfunctie, Logiesfunctie, Onderwijsfunctie (Basis en middelbaar), Onderwijsfunctie (Hoger), Sportfunctie

Credittekst
Interpretaties

Criteria

Eén punt - Interne geluidsisolatie

Alle verblijfsruimten voldoen aan de grenswaarden voor interne geluidsisolatie conform Tabel HEA05.1. Er worden isolatie-eisen gesteld aan zowel de overbrenging van ‘luchtgeluid’ als contactgeluid. Aan beiden moet worden voldaan.
Een adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur voert geluidisolatie-metingen uit met gekalibreerde meetapparatuur om vast te stellen dat de relevante ruimten voldoen aan de grenswaarden. In ruimten waar de grenswaarde wordt overschreden zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, alvorens wederom metingen te verrichten voor oplevering en ingebruikname. Bij de bepaling van de in de praktijk gerealiseerde luchtgeluidisolatie (DnT,A – utiliteit) alsmede gerealiseerde contactgeluidniveau (LnT;A) wordt de volgende norm gehanteerd: NEN 5077:2019.

Eén punt - Ruimteakoestiek

De gemiddelde nagalmtijd (T30 ), met middenfrequenties van 125 t/m 2.000 Hz (over de octaafbanden), moet voor de verschillende verblijfsruimten voldoen aan de grenswaarden in Tabel HEA05.2, met uitzondering van:
1. De nagalmtijd in de 125 Hz octaafband mag maximaal 30% afwijken van het gemiddelde. In tabel HEA05.2 zijn nagalmtijdeisen opgenomen voor een lege (niet-ingerichte) ruimte. Hiermee wordt geborgd dat de ruimte ook zonder inrichting een bepaalde ruimteakoestische basiskwaliteit heeft.
2. Voor sportaccommodaties geldt NOC*NSF code norm ISA-US-BF1 (mei 2005) en NOC/NSF testnorm ISA-N/ A1.1 (juni 2005) of KVLO normen voor gymnastieklokalen, waarin de gemiddelde nagalmtijd (T20 ) over de octaafbanden 125 Hz t/m 4000 Hz moet worden aangehouden. Zie Tabel HEA05.3.
Een adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur voert nagalmtijdmetingen uit met gekalibreerde meetapparatuur om vast te stellen dat de relevante ruimten voldoen aan de grenswaarden. In ruimten waar de grenswaarde wordt overschreden zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, alvorens wederom metingen te verrichten voor oplevering en ingebruikname. Bij de bepaling van de in de praktijk gerealiseerde nagalmtijd wordt de volgende norm gehanteerd: NEN 5077:2019. Voor metingen met betrekking tot afstandsverzwakking van geluid wordt ISO3382-3 gehanteerd in aanvulling op NEN 5077:2019.

Eén punt - Gevelgeluidwering

Voor de gevel van het gebouw zijn akoestische berekeningen uitgevoerd volgens NEN-EN-ISO 12354-3:2017 en NPR 5272:2003 + C1:2005. Hiermee moet worden aangetoond dat de karakteristieke geluidwering van de gevel (GA,k) tegen geluidbelasting van buitenaf binnen alle verblijfsgebieden van het gebouw voldoet aan de eisen gesteld in Tabel HEA05.4.
1. Deze eisen gelden voor zowel wegverkeerslawaai als spoorweglawaai. Voor industrielawaai mogen 2 dB minder strenge eisen worden gehanteerd. Uitgangspunt hierbij is een geluidbelasting in de vorm van Lden in dB voor wegverkeerslawaai en spoorweglawaai. Voor industrielawaai dient uitgegaan te worden van de etmaalwaarde Letmaal in dB(A).
2. Voor de geluidbelasting per type geluidbron (wegverkeer en railverkeer) dient uit te worden gegaan van de gecumuleerde waarden in Lden van alle omliggende (spoor)wegen (inclusief 30 km/h wegen en trams).
3. Voor luchtvaartlawaai worden de eisen uit het Bouwbesluit 2012 minus 3 dB aangehouden.
Een adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur verricht in en buiten het gebouw geluidmetingen met gekalibreerde meetapparatuur om vast te stellen dat de relevante ruimten voldoen aan de grenswaarden. In ruimten waar de grenswaarde wordt overschreden zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, alvorens wederom metingen te verrichten voor oplevering en ingebruikname. Bij de bepaling van de in de praktijk gerealiseerde geluidniveau gevel wordt de volgende norm gehanteerd: NEN 5077:2019.

Eén punt - Installatiegeluidniveau

Voor het gebouw zijn akoestische berekeningen uitgevoerd volgens NEN-EN-ISO 12354-3:2017 en NEN 5077:2019, waarmee kan worden aangetoond dat het installatiegeluidniveau (LI,A – utiliteit), op grond van de som van alle gebouwgebonden installaties (binnen en buiten), voldoet aan de eisen gesteld in Tabel HEA05.5.
1. De grenswaarden van LI,A gelden voor alle continue in werking zijnde installaties, zoals mechanische voorziening voor luchtverversing, warmteopwekking of warmteterugwinning. Dit betreft een equivalent achtergrondgeluidniveau waarbij ervan uit wordt gegaan dat terugkerende piekgeluiden niet meer dan 10 dB luider zijn. Voor niet continue installatiegeluiden, zoals onder andere liftgeluiden of sanitair, geldt de eis in Tabel HEA05.5 voor het maximale geluidniveau (LI,A,max). De eisen gesteld aan de LI,A en LI,A,max hebben betrekking op de octaafbanden met middenfrequentie 63 Hz t/m 8000 Hz.
Een adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur verricht in het gebouw installatiegeluidmetingen met gekalibreerde meetapparatuur om vast te stellen dat de relevante ruimten voldoen aan de grenswaarden. In ruimten waar de grenswaarde wordt overschreden zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, alvorens wederom metingen te verrichten voor oplevering en ingebruikname. Bij de bepaling van de in de praktijk gerealiseerde geluidniveau installaties wordt de volgende norm en richtlijn gehanteerd: NEN 5077:2019.

Exemplary performance

Aan alle criteria van deze credit wordt voldaan.
Extra voorzieningen zijn getroffen voor het verlagen van de spraakverstaanbaarheid in kantoorlandschappen in de vorm van:
1. Bouwkundige oplossing: Open kantoorvloeren zijn zo ingericht en afgewerkt dat de geluidsverzwakking in de ruimte bij afstands-verdubbeling (DL2, S in dB) minimaal 6 dB bedraagt. De geluidverzwakking per afstandsverdubbeling/ de DL2, S-waarde dient te worden bepaald conform de bepalingen in ISO 3382-3. Uitgangspunt hierbij is een Lp, A, S, 4 m waarde van maximaal 48dB. Zie ook CN21.
2. Organisatorische oplossing: creëren van voldoende afgesloten werkplekken en belplekken zodat overlast veroorzakende activiteiten (overleggen en telefoneren) zo min mogelijk in het open kantoorlandschap plaatsvinden.

Tabellen

Tabel HEA05.1 Grenswaarden interne luchtgeluidisolatie en contactgeluidniveau

		Minimale luchtgeluidisolatie		Maximaal contactgeluidniveau
Functie	Ruimtesoort	Naar verblijfsruimte [DnT,A in dB]	Vanuit verkeersruimte (met deur) [DnT,A in dB]	Naar verblijfsruimte [LnT,A in dB]	Vanuit verkeersruimte [LnT,A in dB]
Kantoor	Werkvertrek normaal	42 zonder deur – 37 met deur	33	57 (indien verschillende organisaties per verdieping dan 48)	57
	Werkvertrek verhoogde privacy	45 zonder deur – 39 met deur
	Spreekkamer normaal	42 zonder deur – 37 met deur
	Spreekkamer verhoogde privacy	45
	Sanitair of andere geluidproducerende ruimten (inclusief voorruimte)	48
	Aangrenzend kantoorlandschap wand met deur	33
	Aangrenzend kantoorlandschap met dichte wand	42
	Aangrenzend kantoorlandschap naar verblijfsruimte met verhoogde privacy wand met deur	39
	Aangrenzend kantoorlandschap naar verblijfsruimte met verhoogde privacy met dichte wand	45
Bijeenkomst	Vergaderruimte normaal	42	33	57	57
	Vergaderruimte verhoogde privacy	45
	Slaapruimte kinderdagverblijf	33
Onderwijs	Groepsruimte en leslokaal	43 met deur – 38 zonder deur	31	59	59
	Werkplekken op de gang naar naastgelegen groepsruimte of lokaal met deur.	38	nvt
	Werkplekken op de gang naar naastgelegen groepsruimte of lokaal met dichte wand	43	nvt
	Collegezaal	53	33	49	49
	Muziek/speellokaal	60
	Werkplaats	53
	Practicumlokaal	43
	Aula (als multifunctionele ruimte)	43
Sport	Sportzaal/gymlokaal (*afh.van geluidgevoeligheid aangrenzende verblijfsruimte) Zie CN8 voor norm.	53	33 (indien gang naar onderwijs betreft)	25*	25
Logies	Zit-/slaapgedeelte	48	33	52	52
Zorg	Zit-/slaapgedeelte	48	33	52	52
Laboratorium	Open werkplek	42	33	57	57
Extra noot: in geval van volledig glazen scheidingsconstructies (die visueel daadwerkelijk transparant zijn) mag de eis voor scheidingsconstructies zonder deur met 2 dB verlaagd worden door de visuele interactie tussen verblijfsruimte en naastgelegen ruimte.

Tabel HEA05.2 Grenswaarden nagalmtijd

Functie	Ruimtesoort	Maximale gemiddelde nagalmtijd (niet ingericht)***
Kantoor	Besloten werkplek	≤ 0,8 s
	Concentratie werkplek / belplek (afgesloten ruimte)	≤ 0,6 s
	Open werkplek (10 of meer werkplekken) (kantoorlandschap/callcenter) *	≤ 0,6 s
	Verkeersruimten	≤ 1,0 s
	Grote verkeersruimte (atria/ binnenpleinen)	≤ LOG (V/20), maximaal 2,5 s
Bijeenkomst	Vergaderruimte	≤ 0,8 s
	Slaapruimte kinderdagverblijf	≤ 0,8 s
	Restaurant < 49 m²	≤ 0,8 s
	Restaurant ≥ 50 m²	≤ 1,0 s
	Verkeersruimten (tot 20m²)	≤ 1,0 s
	Grote verkeersruimte (atria/ binnenpleinen)	≤ LOG (V/20), maximaal 2,5 s
Onderwijs	Groepsruimte en leslokaal	≤ 0,8 s
	Verkeersruimten	≤ 1,0 s
	Grote verkeersruimte (atria/ binnenpleinen)	≤ 0,8 * LOG (V/20), maximaal 2,0 s
	Open leeromgeving**	≤ 0,6 s
	Collegezaal	≤ 1,0 s
	Muziek/speellokaal	≤ 1,0 s
	Practicumlokaal	≤ 0,6 s
	Aula (als multifunctionele ruimte)	≤ 0,8-1,0 s
Sport	Sportzaal/ gymlokaal (afhankelijk van volume)	Zie Tabel HEA05.3
Logies	Zit/slaapgedeelte	≤ 0,8 s
Logies	Verkeersruimten	≤ 1,0 s
Zorg	Zit/slaapgedeelte	≤ 0,8 s
Laboratorium	Open ruimte/ gesloten werkplek	≤ 0,6 s
* Afname in eis: 6 dB per afstandsverdubbeling conform bepalingen ISO 3382-3 (in overeenstemming met klasse B uit PvE Gezonde Kantoren).
** De lay-out en design is samen met de absorptie en diffusie van geluid door materialen van essentieel belang om de juiste akoestiek te verkijgen in o.a. open leer-en werkomgevingen. Aangezien de hoogtes van de schermen vaak max. 1.5m zijn in Nederland, zal met zonering gewerkt moeten worden.
*** Indien de verblijfsruimten reeds zijn ingericht tijdens de metingen, worden de in tabel HEA05.2 eisen 0,2 s strenger en specifiek voor onderwijs 0,15 s strenger.

Tabel HEA05.3 Maximaal toelaatbare gemiddelde nagalmtijd (T20) gemiddeld voor sportzalen en gymzalen conform KVLO en NOC*NSF

Categorie	Volume (min) m³	Volume (max) m³	T20 (s)
A1	-	1700	≤ 1,0
A2	1701	2100	≤ 1,1
A3	2101	2400	≤ 1,2
B1	2401	3200	≤ 1,3
B2	3201	4350	≤ 1,4
B3	4351	6300	≤ 1,5
C1	6301	7400	≤ 1,6/1,7*
C2	7401	9500	≤ 1,7/1,8*
C3	9501	12400	≤ 1,9
D1	12401	17250	≤ 2,0
D2	17251	29000	≤ 2,3
E	>29001		≤2v/3S**
* hoogste waarden conform NOCNSF richtlijn * S som van alle vlakken (wand/vloer/plafond)

Tabel HEA05.4 Karakteristieke geluidwering van de gevel per gebruiksfunctie

Functie	Eis
Kantoorfunctie	GA;k ≥ geluidbelasting – 35 dB met een minimum van 23 dB
Onderwijsfunctie	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Logiesfunctie	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Bijeenkomstfunctie kinderopvang*	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Bijeenkomstfunctie vergaderruimten	GA;k ≥ geluidbelasting – 35 dB met een minimum van 23 dB
Sportfunctie	GA;k ≥ geluidbelasting – 40 dB met een minimum van 23 dB
Laboratorium	GA;k ≥ geluidbelasting – 35 dB met een minimum van 23 dB
* Het nastreven van deze waarden is alleen nuttig indien ook de andere akoestische prestatie-eisen uit de diverse onderdelen van deze credit worden behaald.

Tabel HEA05.5 Grenswaarden maximaal toegestaan installatiegeluidniveau

Functie	Ruimtesoort	Installatiegeluidniveau (LI,A/ LI,A,max *)
Kantoor	Besloten werkplek	≤ 35 dB
	Open werkplek (kantoorlandschap/callcenter)	≤ 40 dB
Bijeenkomst	Vergaderruimte	≤ 35 dB
	Slaapruimte kinderdagverblijf	≤ 32 dB
Onderwijs	Groepsruimte en leslokaal	≤ 35 dB
	Collegezaal	≤ 30 dB
	Muzieklokaal	≤ 30 dB
	Practicumlokaal	≤ 35 dB
	Werkplaats	≤ 40 dB
	Aula (als multifunctionele ruimte)	≤ 35 dB of ≤ 30 dB indien ook gebruikt als toneel/theaterzaal
	Stilte plekken	≤ 30 dB
Logies	Zit-/slaapkamer	≤ 28 dB
Sport	Sportzaal/ gymlokaal	≤ 40 dB
Laboratorium	Open werkplek	≤ 40 dB
Zorg	Zit-/slaapgedeelte	≤ 28 dB

Aanvullingen op de criteria-eisen

Referentie	Onderwerp	Omschrijving
Toepassingsgebied en scope
CN1	Toepassing bij cascoprojecten	Interne geluidisolatie: alleen contactgeluidisolatie eisen uit criteria 1 en 2 van toepassing op relevante gebouwtype en functie. Gevelgeluidwering: criteria 5 en 6 van toepassing op relevante gebouwtype en functie.
CN1.1	Toepassing bij projecten met casco en centrale installaties	Interne geluidisolatie: alleen contactgeluidisolatie eisen uit criteria 1 en 2 van toepassing op relevante gebouwtype en functie. Gevelgeluidwering: criteria 5 en 6 van toepassing op relevante gebouwtype en functie. Installatiegeluidniveau: criteria 7 en 8 van toepassing op de centrale installaties van relevante gebouwtype en functie.
Algemeen
CN2	Toekomstig gebruik onbekend	Indien het toekomstige gebruik van het gebouw nog niet is ingevuld, wordt bij kantoorgebouwen uitgegaan van een open verblijfsruimte met een bezetting van één persoon per 10 m². De beoordeling wordt zowel voor interne als extrene belasting gebaseerd op worst-case scenario.
Gebouwfunctie specifiek
CN3	Bijeenkomst	Geluidgevoelige bijeenkomstfuncties zijn bijeenkomstfuncties waar verstaanbaarheid van belang is (Conferentie, vergadering, congres).
CN4	Kantoor	Uitgangspunt van de akoestische prestatie-eisen in de verschillende criteria is minimaal klasse B uit PvE Gezonde kantoren 2018.
CN5	Onderwijs	Uitgangspunt van de akoestische prestatie-eisen in de verschillende criteria is minimaal klasse B uit PvE Frisse Scholen 2015.
CN6	Sport	Uitgangspunt van de akoestische prestatie-eisen voor sportfunctie in de verschillende criteria is het NOC*NSF Handboek Sportaccommodaties (2005) of KVLO Normen gymnastieklokalen en sportzalen/delen van sporthallen met schoolgebruik (2005).
Interne geluidisolatie
CN7	Uitwerking uitgangspunten Ontwerpfase	De eisen voortkomend uit criterium 1 dienen vertaald te worden naar plattegronden én doorsneden, opdat er een visueel overzicht ontstaat van de geluidisolatie-eisen tussen de verschillende ruimten. Voor woonfuncties en functies met een hoge contactgeluidimpact, zoals sportzalen, dient in de doorsnede tevens de benodigde contactgeluidisolatie te worden aangegeven.
CN8	Uitwerking eisen naar uitvoering opbouw van scheidingsconstructies	Aangezien de aannemer verantwoordelijk is voor het correct uitvoeren van de geluid- en contactgeluidisolatie, moet de opbouw van de verschillende scheidingsconstructies worden uitgewerkt op bestekniveau en aantonen dat met de verschillende opbouwen voldaan wordt aan de gestelde geluidisolatie-eisen. Dit kan in de vorm van (detail)berekeningen voor de gedefinieerde representatieve scheidingsconstructies.
CN9	Representatieve scheidingsconstructies voor geluidmeting	Ter voorbereiding van de oplevering wordt tijdens de ontwerpfase aangegeven welke geluidisolatiemetingen in de opleveringsfase uitgevoerd moeten worden zodat een goede representatieve steekproef plaatsvindt. Daarbij dient rekening gehouden te worden dat verschillende ruimtescheidingen tussen ruimten met verschillende geluidsisolatie-eisen en/of verschillende opbouwen worden geselecteerd. Als richtlijn voor het bepalen van representatieve ruimten wordt uitgegaan van minimaal drie soorten scheidingsconstructies die gemeten worden bij oplevering.
Ruimteakoestiek
CN10	Uitwerking uitgangspunten Ontwerpfase	De eisen voortkomend uit criterium 3 dienen vertaald te worden naar plattegronden, opdat er een visueel overzicht ontstaat van de maximaal toegestane nagalmtijden in de verschillende ruimten.
CN11	Uitwerking eisen naar uitvoering opbouw van scheidingsconstructies	Aangezien de aannemer verantwoordelijk is voor het correct uitvoeren van voldoende effectieve geluidsabsorberende voorzieningen, moet de opbouw van de verschillende geluidsabsorberende voorzieningen worden uitgewerkt op bestekniveau en aantonen dat met de verschillende opbouwen voldaan wordt aan de gestelde nagalmtijd-eisen. Dit kan in de vorm van (detail) berekeningen voor de gedefinieerde representatieve ruimten.
CN12	Representatieve ruimten voor nagalmtijdmetingen.	Ter voorbereiding van de oplevering wordt tijdens de ontwerpfase aangegeven welke nagalmtijd-metingen in de opleveringsfase uitgevoerd moeten worden zodat een goede representatieve steekproef plaatsvindt. Daarbij dient rekening gehouden te worden dat verschillende typen ruimten met verschillende nagalmtijdeisen of verschillende geluidsabsorberende voorzieningen worden geselecteerd. Als richtlijn voor het bepalen van representatieve ruimten wordt uitgegaan van minimaal vier ruimten dat gemeten wordt bij oplevering.
Gevelgeluidwering
CN13	Uitwerking uitgangspunten Ontwerpfase	De eisen voortkomend uit criterium 5 dienen vertaald te worden naar plattegronden en/of gevelaanzichten, opdat er een visueel overzicht ontstaat van de aanwezige geluidbelasting op de gevels (en daken) zijn en de daarbij behorende karakteristieke geluidwering van gevels/dak maximaal naar gebruiksfunctie.
CN14	Uitwerking eisen naar uitvoering opbouw van gevel/dakconstructies	Aangezien de aannemer verantwoordelijk is voor het correct uitvoeren van voldoende effectieve gevelgeluidwerende voorzieningen, moet de opbouw van de verschillende gevels worden uitgewerkt op bestekniveau en aantonen dat met de verschillende opbouwen voldaan wordt aan de gestelde karakteristieke gevelwering. Met name ook aandacht voor beglazing en ventilatieroosters.
CN15	Representatieve gevels voor geluidwering metingen	Ter voorbereiding van de oplevering wordt tijdens de ontwerpfase aangegeven welke gevelgeluidwering metingen in de opleveringsfase uitgevoerd moeten worden zodat een goede representatieve steekproef plaatsvindt. Als richtlijn voor het bepalen van representatieve gevels wordt uitgegaan van minimaal twee gevels en diegene met de zwaarste geluidbelasting.
Installatiegeluidniveau
CN16	Gebouwgebonden installaties	De gebouwgebonden installaties (binnen én buiten – bv op het dak) betreffen de volgende installaties: Mechanische voorzieningen voor luchtverversing, warmteopwekking, koeling of warmteterugwinning. Sanitaire installaties als toiletten en kranen Hemelwaterafvoer Garagedeuren Installaties voor het verhogen van de waterdruk Liftinstallaties
CN17	Te hanteren nagalmtijd	Bij de bepaling van het Li,A of Li,A,k op basis van verrichte geluidniveau-metingen aan installaties welke vallen onder het Bouwbesluit dient volgens de NEN 5077 het gemeten Li = installatiegeluidniveau te worden gecorrigeerd voor de nagalmtijd van de meetruimte. Voor onderwijsruimten/lesruimten wordt een referentienagalmtijd van T = 0,8 s aangehouden, voor overige beschouwde ruimten een referentienagalmtijd van T = 0,5 s. Voor BREEAM worden verblijfsruimten mee beschouwd waarin een andere nagalmtijd wordt gehanteerd dan de beide hierboven genoemde referentienagalmtijden (zie criteria 3 en 4 – Ruimteakoestiek).
CN18	Uitwerking uitgangspunten Ontwerpfase	De eisen voortkomend uit criterium 7 dienen vertaald te worden naar plattegronden en (waar relevant) doorsneden, opdat er een visueel overzicht ontstaat van de installatiegeluid-eisen per ruimte. Op de tekeningen wordt ook aangegeven waar techniekruimten en andere geluid/trilling producerende apparatuur wordt opgesteld.
CN19	Uitwerking eisen naar uitvoering opbouw van scheidingsconstructies	Aangezien de aannemer verantwoordelijk is voor het behalen van de maximaal toegestane installatiegeluidniveau, moet de opbouw van de verschillende installatiecomponenten worden uitgewerkt op bestekniveau en aantonen dat met de verschillende opbouwen wordt voldaan aan de maximaal toegestane installatiegeluidniveau. Dit moet in de vorm van (detail) berekeningen conform ISSO-publicatie 24:2019.
CN20	Representatieve ruimten voor installatiegeluid-metingen.	Ter voorbereiding van de oplevering wordt tijdens de ontwerpfase aangegeven welke installatiegeluid-metingen in de opleveringsfase uitgevoerd moeten worden zodat een goede representatieve steekproef plaatsvindt. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de locaties van de installaties in het pand ten opzichte van de ruimten waar installatiegeluidniveau-eisen voor gelden. Deze metingen vinden plaats ná het volledig inregelen van de installaties. Als richtlijn voor het bepalen van representatieve ruimten wordt uitgegaan van minimaal vier ruimten die worden beoordeeld voor in gebruik name.
Exemplary Performance
CN21	Bouwkundige oplossingen - DL2,S	De in de criteria benoemde DL2, S waarde eis (gelijk aan PvE Gezonde Kantoren 2018 – klasse B) is normaliter alleen haalbaar als 100% van het plafond geluidsabsorberend is uitgevoerd. Vaak zijn aanvullend ook nog geluidsabsorberende schermen tussen werkplekken en/of werkgroepen nodig.

Een adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur (zie definities) wordt door de opdrachtgever benoemd tijdens de desbetreffende fase van het aanbestedingsproces, maar niet later dan de voltooiing van het schetsontwerp, zodat vroegtijdig ontwerpadvies kan worden gegeven over:

Externe geluidsbronnen die invloed hebben op de gekozen locatie
Opzet van de locatie en indeling van gebouw in zones voor een goede akoestiek
Akoestische eisen voor gebruikers met gehoor- en communicatieve handicaps
Akoestische behandeling van verschillende zones en gevels

Benodigd bewijsmateriaal

Criteria	Ontwerpfase	Opleverfase
Alle Bewijsvoorwaarden	Aan de hand van één of meerdere bewijsstukken zoals vermeld in hoofdstuk 4.0 BREEAM-NL Bewijsmateriaal dient aangetoond te worden dat het project aan de criteria voldoet.

Definities

Adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur

Een persoon die voldoet aan alle onderstaande eisen kan worden beschouwd als adequaat gekwalificeerd (Suitably qualified acoustician, SQA):

Op hbo- of universitair niveau een opleiding heeft genoten en met diploma heeft afgerond of een gelijkwaardige opleiding met diploma in akoestiek of geluidstesten heeft voltooid.
Minimaal drie jaar relevante beroepservaring (gedurende laatste vijf jaar). Uit dergelijke ervaring moet duidelijk een praktisch begrip blijken van de factoren die invloed hebben op akoestiek in relatie tot constructie en deomgeving, waarbij een raadgevende taak om aanbevelingen te doen voor passende akoestische prestatieniveaus en beperkingsmaatregelen zit inbegrepen.

Indien een adequaat gekwalificeerd akoestisch adviseur de akoestische maatregelen of berekeningen van een ander akoestisch adviseur die niet aan de SQA-eisen voldoet, verifieert, moet deze gekwalificeerde akoestisch adviseur het rapport hebben gelezen en gecontroleerd en schriftelijk bevestigen dat het:

Voldoet aan de praktijk van de geluidsbranche
Adequaat is met betrekking tot het beoordeelde gebouw en de voorgestelde omvang van de werkzaamheden
Geen onjuiste, vooringenomen of overdreven aanbevelingen bevat

Ruimten met privacy eis

Hiermee wordt bedoeld een ruimte die volgens het ontwerpteam of de klant geluidsgevoelig is wat betreft privacy. Dit kan bijvoorbeeld de volgende typen ruimten betreffen (waar gespecificeerd):

Eenpersoons kantoren
Vergader-/verhoor-/spreek-/behandelruimten Bovendien:
Onderwijsgebouwen of -ruimten: ruimten voor lesgeven en leren, bijvoorbeeld klaslokalen en collegezalen
Ruimten voor toespraken of congressen
Elke andere ruimte die volgens het ontwerpteam of de klant geluidsgevoelig is met betrekking tot privacy.

Gewogen contactgeluidniveau (LnT,A)

Grootheid die het geluidniveau, genormeerd voor de referentienagalmtijd en het desbetreffende spectrum, in één getal weergeeft.

Karakteristiek installatiegeluidniveau (LI,A,k)

Grootheid die het geluidniveau in de ontvangruimte, veroorzaakt door een in werking zijnde installatie en herleid naar genormeerde afmetingen van de ontvangruimte, in één getal weergeeft.

Karakteristiek luchtgeluidniveauverschil (DnT,A,k)

Grootheid die het verschil tussen twee geluidniveaus, genormeerd voor de referentienagalmtijd, het desbetreffende spectrum en herleid naar genormeerde afmetingen van de ontvangruimte, in één getal weergeeft.

Karakteristieke geluidwering van een uitwendige scheidingsconstructie (GA,k)

Grootheid die het verschil tussen het geluidniveau van het invallende geluid aan de buitenzijde van een uitwendige scheidingsconstructie en het geluidniveau in een ruimte achter deze scheidingsconstructie, herleid naar genormeerde afmetingen van de ontvangruimte, in één getal weergeeft.

Verblijfsgebied

Het gedeelte van een gebruiksfunctie met ten minste één verblijfsruimte, bestaande uit een of meer op dezelfde bouwlaag gelegen aan elkaar grenzende ruimten anders dan een toiletruimte, een badruimte, een technische ruimte, een berging of een verkeersruimte.

Verblijfsruimten

Ruimte bestemd voor het verblijven van mensen gedurende ten minste een aaneengesloten periode van 30 minuten per dag dan wel waarin voor de betreffende gebruiksfunctie kenmerkende activiteiten plaatsvinden. Een verblijfsruimte voldoet aan de minimumcriteria ten aanzien van oppervlakte en hoogte uit het Bouwbesluit.

Eenpersoons kantoren

Kleine kantoorruimte bedoeld voor één of twee bureaus of computerwerkplekken (doorgaans niet groter dan 10m²).

Referenties

NEN 5077:2019 Geluidwering in gebouwen – Bepalingsmethoden voor de grootheden voor geluidwering van uit- wendige scheidingsconstructies, luchtgeluidisolatie, contactgeluidisolatie, geluidniveaus veroorzaakt door installaties en nagalmtijd
NEN-EN-ISO 12354-3:2017 Bouwakoestiek – Berekening van de akoestische performance van gebouwen vanuit de performance van elementen – Deel 3: Isolatie tegen geluid van buiten Luchtgeluidisolatie tegen geluiden van buitenaf
NPR 5272:2003 +C1:2005 nl – Geluidwering in gebouwen – Aanwijzingen voor de toepassing van het rekenvoor- schrift voor de geluidswering van gevels op basis van NEN-EN 12354-3
ISSO Publicatie 24: 2019 Installatiegeluid – Ontwerpaanbevelingen en theoretische grondslagen t.b.v. kleine utiliteit en onderwijsgebouwen
NEN-EN-ISO 3382-3:2012 en – Akoestiek – Meting van ruimte akoestische parameters – Deel 3: Kantoortuinen
Programma van Eisen Frisse Scholen 2015 v3: Programma van Eisen Frisse Scholen 2015.pdf
Programma van Eisen Gezonde Kantoren 2018: pve-gezondekantoren
Handboek sportaccommodaties NOC*NSF - 2005
KVLO Normen gymnastieklokalen en sportzalen/delen van sporthallen met schoolgebruik - 2005

Aangepast waarde groepruimte en leslokaal (onderwijsfunctie)

De waarden voor de minimale luchtgeluidisolatie voor groepsruimte en leslokalen met en zonder deuren dienen omgewisseld gelezen te worden. Hiermee geldt voor groepsruimten en leslokalen mét deur een minimale waarde van 38 dB en voor groepsruimten en leslokalen zonder deur een minimale waarde van 43 dB.

Datum van publicatie:
15 november 2022

Contactgeluid per verdieping

In Tabel HEA 05.1 wordt voor het maximale contactgeluidniveau een waarde van LnT,A 48 dB aangehouden voor een kantoor indien er verschillende organisaties per verdieping zijn. Deze eis komt te vervallen. In lijn met de meeste Programma van Eisen Gezonde kantoren, volstaat een maximaal contactgeluidniveau van LnT,A 57 dB. Ook indien er verschillende organisaties per verdieping zijn in een kantoor.

Datum van publicatie:
18 september 2023

Gebied

Nieuwbouw en Renovatie

In-Use