BREEAM-NL Nieuwbouw en renovatie utiliteit v6.1.1

HEA 06 Akoestische prestaties

Waarborgen dat de akoestische prestaties van het gebouw en geluidsisolatie van goede kwaliteit zijn bij verschillende geluidniveaus.

Beschikbare punten	4
Minimale vereiste	Nee
Verplicht vanaf	Nee

Projectgebonden	Deels
Filtercredit	Nee
Exemplary performance	Ja

Credittekst

Criteria

De credit bestaat uit vijf delen:

Interne geluidsisolatie (één punt);
Ruimte akoestiek (één punt);
Gevelgeluidwering (één punt);
Installatiegeluidniveau (één punt);
Verlagen van de spraakverstaanbaarheid in kantoren (EP-punt).

Toon aan dat aan de volgende criteria wordt voldaan:

Eén punt - Interne geluidsisolatie

Alle verblijfsruimtes voldoen aan de grenswaarden voor interne geluidsisolatie, conform Tabel HEA 06.1. Er worden isolatie-eisen gesteld aan zowel de overbrenging van ‘luchtgeluid’ als contactgeluid. Aan beide moet worden voldaan.
Een gekwalificeerde akoestisch adviseur voert metingen van de geluidisolatie uit met gekalibreerde apparatuur om te controleren of de relevante ruimtes aan de grenswaarden voldoen. In ruimtes waar de grenswaarde wordt overschreden, zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, voordat er opnieuw metingen worden gedaan voor oplevering en ingebruikname. Bij het bepalen van de gerealiseerde luchtgeluidisolatie (DnT,A – utiliteit) en het contactgeluidniveau (LnT;A) wordt de norm NEN 5077:2019 gehanteerd.

Eén punt - Ruimteakoestiek

De gemiddelde nagalmtijd (T30), gemeten met middenfrequentie van 125 t/m 2.000 Hz (over de octaafbanden), moet voor de verschillende verblijfsruimtes voldoen aan de grenswaarden in Tabel HEA 06.2, met uitzondering van:
1. De nagalmtijd in de 125 Hz octaafband mag maximaal 30% afwijken van het gemiddelde. In Tabel HEA06.2 zijn nagalmtijdeisen opgenomen voor een lege (niet-ingerichte) ruimte. Hiermee wordt geborgd dat de ruimte ook zonder inrichting een bepaalde ruimte-akoestische basiskwaliteit heeft.
2. Voor sportaccommodaties geldt de NOCNSF code norm ISA-US-BF1 (mei 2005) en de NOCNSF testnorm ISA-N/A1.1 (juni 2005), of de KVLO-normen voor gymnastieklokalen, waarin de gemiddelde nagalmtijd (T20) over de octaafbanden van 125 Hz t/m 4.000 Hz moet worden aangehouden. Zie Tabel HEA 06.3.
Een gekwalificeerde akoestisch adviseur voert nagalmtijdmetingen uit met gekalibreerde apparatuur om te controleren of de relevante ruimtes aan de grenswaarden voldoen. In ruimtes waar de grenswaarde wordt overschreden, zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, voordat er opnieuw metingen worden gedaan voor oplevering en ingebruikname. Voor de bepaling van de gerealiseerde nagalmtijd wordt de norm NEN 5077:2019 gebruikt. Voor metingen van de afstandsverzwakking van geluid wordt ISO 3382-3 gebruikt, naast NEN 5077:2019.

Eén punt - Gevelgeluidwering

Voor de gevel van het gebouw zijn akoestische berekeningen uitgevoerd volgens NEN-EN-ISO 12354-3:2017 en NPR 5272:2003 + C1:2005. Hiermee moet worden aangetoond dat de karakteristieke geluidswering van de gevel (GA,k) tegen geluidbelasting van buitenaf in alle verblijfsgebieden van het gebouw voldoet aan de eisen in Tabel HEA 06.4.
1. Deze eisen gelden voor zowel wegverkeerslawaai als spoorweglawaai. Voor industrielawaai mogen 2 dB minder strenge eisen worden gehanteerd. Uitgangspunt is een geluidsbelasting in de vorm van Lden in dB voor wegverkeerslawaai en spoorweglawaai. Voor industrielawaai moet de etmaalwaarde Letmaal in dB(A) als uitgangspunt te worden genomen.
2. Voor de geluidbelasting per type geluidbron (wegverkeer en railverkeer) moet worden uitgegaan van de gecumuleerde Lden-waarden van alle omliggende (spoor)wegen, inclusief wegen met een snelheid van 30 km/u en trams.
3. Voor luchtvaartlawaai worden de eisen uit het BBL 2012 minus 3 dB aangehouden.
Een gekwalificeerde akoestisch adviseur voert binnen en buiten het gebouw geluidmetingen uit met gekalibreerde apparatuur om te controleren of de relevante ruimtes aan de grenswaarden voldoen. In ruimtes waar de grenswaarde wordt overschreden, zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, voordat er opnieuw metingen worden gedaan voor oplevering en ingebruikname. Voor de bepaling van het gerealiseerde geluidsniveau van de gevel wordt de norm NEN 5077:2019 gebruikt.

Eén punt - Installatiegeluidniveau

Voor het gebouw zijn akoestische berekeningen uitgevoerd volgens NEN-EN-ISO 12354-3:2017 en NEN 5077:2019. Hieruit blijkt dat het installatiegeluidniveau (LI,A – utiliteit), gebaseerd op alle gebouwgebonden installaties (binnen en buiten), voldoet aan de eisen in Tabel HEA 06.5.
1. De grenswaarden van LI,A gelden voor alle continu werkende installaties, zoals mechanische ventilatie, warmteopwekking en warmteterugwinning. Dit betreft een gelijkwaardig achtergrondgeluidniveau, waarbij wordt aangenomen dat terugkerende piekgeluiden niet meer dan 10 dB luider zijn. Voor niet-continue installatiegeluiden, zoals liftgeluiden of geluiden van sanitair, geldt in Tabel HEA 06.5 de eis voor het maximale geluidniveau (LI,A,max). De eisen voor LI,A en LI,A,max zijn gebaseerd op de octaafbanden met middenfrequenties van 63 Hz tot 8.000 Hz.
Een gekwalificeerde akoestisch adviseur voert in het gebouw installatiegeluidmetingen uit met gekalibreerde apparatuur om te controleren of de relevante ruimtes aan de grenswaarden voldoen. In ruimtes waar de grenswaarde wordt overschreden, zijn aanvullende maatregelen nodig om aan de criteria te voldoen, voordat er opnieuw metingen worden gedaan voor oplevering en ingebruikname. Voor de bepaling van het gerealiseerde geluidniveau van installaties wordt de norm en richtlijn NEN 5077:2019 gebruikt.

Exemplary performance

Aan alle criteria is voldaan.
Extra voorzieningen zijn getroffen om de spraakverstaanbaarheid in kantoorlandschappen te verlagen, in de vorm van:
1. Bouwkundige oplossing: Open kantoorvloeren zijn zo ingericht en afgewerkt dat de geluidsverzwakking in de ruimte bij afstandsverdubbeling (DL2, S-waarde) moet worden bepaald volgens de bepalingen in ISO 3382-3. Uitgangspunt is een Lp, A, S, 4 m waarde van maximaal 48 dB. Zie ook CN7.
2. Organisatorische oplossing: Er worden voldoende afgesloten werkplekken en belplekken gecreëerd, zodat overlast veroorzakende activiteiten (zoals overleggen en telefoneren) zo min mogelijk in het open kantoorlandschap plaatsvinden.

Tabellen

Tabel HEA 06.1 Grenswaarden interne luchtgeluidisolatie en contactgeluidniveau

		Minimale luchtgeluidisolatie		Maximaal contactgeluidniveau
Functie	Ruimtesoort	Naar verblijfsruimte [DnT,A in dB]	Vanuit verkeersruimte (met deur) [DnT,A in dB]	Naar verblijfsruimte [DnT,A in dB]
Kantoor	Werkvertrek normaal	42 zonder deur 37 met deur	33	57 (Wanneer er verschillende organisaties per verdieping zijn, dan 48)
	Werkvertrek verhoogde privacy	45 zonder deur 39 met deur
	Spreekkamer normaal	42 zonder deur 37 met deur
	Spreekkamer verhoogde privacy	45
	Sanitair of andere geluidsproducerende ruimtes (inclusief voorruimte)	48
	Aangrenzend kantoorlandschap wand met deur	33
	Aangrenzend kantoorlandschap met dichte wand	42
	Aangrenzend kantoorlandschap naar verblijfsruimte met verhoogde privacy wand met deur	39
	Aangrenzend kantoorlandschap naar verblijfsruimte met verhoogde privacy met dichte wand	45
Bijeenkomst	Vergaderruimte normaal	42	33	57
	Vergaderruimte verhoogde privacy	45
	Slaapruimte kinderdagverblijf	33
Onderwijs	Groepsruimte en leslokaal	43 zonder deur 38 met deur	31	59
	Werkplekken op de gang naar naastgelegen groepsruimte of lokaal met deur	38	N.v.t.
	Werkplekken op de gang naar naastgelegen groepsruimte of lokaal met dichte wand	43	N.v.t.
	Collegezaal	53	33
	Muziek-/speellokaal	60
	Werkplaats	53
	Practicumlokaal	43
	Aula (als multifunctionele ruimte)	43
Sport	Sportzaal/gymlokaal (*afh. van geluidgevoeligheid aangrenzende verblijfsruimte). Zie CN1.3 voor norm	53	33 (Wanneer het een gang naar onderwijs is)	25*
	Zwembad	38	33	59
	Welness	42	33	57
Logies	Zit-/slaapgedeelte	48	33	52
Zorg	Zit-/slaapgedeelte	48	33	52
Laboratorium	Open werkplek	42	33	57

Functie	Ruimtesoort	Maximale gemiddelde nagalmtijd (niet ingericht)***
Kantoor	Besloten werkplek	≤ 0,8 s
	Concentratie werkplek/belplek (afgesloten ruimte)	≤ 0,6 s
	Open werkplek (10 of meer werkplekken) (kantoorlandschap/callcenter)*	≤ 0,6 s
	Verkeersruimtes	≤ 1,0 s
	Grote verkeersruimte (atria/binnenpleinen)	≤ LOG (V/20), maximaal 2,5 s
Bijeenkomst	Vergaderruimte	≤ 0,8 s
	Slaapruimte kinderdagverblijf	≤ 0,8 s
	Restaurant < 49 m²	≤ 0,8 s
	Restaurant ≥ 50 m²	≤ 1,0 s
	Verkeersruimtes (tot 20 m²)	≤ 1,0 s
	Grote verkeersruimte (atria/binnenpleinen)	≤ LOG (V/20), maximaal 2,5 s
Onderwijs	Groepsruimte en leslokaal	≤ 0,8 s
	Verkeersruimtes	≤ 1,0 s
	Grote verkeersruimte (atria/binnenpleinen)	≤ 0,8* LOG (/20), maximaal 2,0 s
	Open leeromgeving**	≤ 0,6 s
	Collegezaal	≤ 1,0 s
	Muziek-/speellokaal	≤ 1,0 s
	Practicumlokaal	≤ 0,6 s
	Aula (als multifunctionele ruimte)	≤ 0,8 – 1,0 s
Sport	Sportzaal/gymlokaal (afhankelijk van volume)	Zie Tabel HEA06.3
Logies	Zit-/slaapgedeelte	≤ 0,8 s
Logies	Verkeersruimtes	≤ 1,0 s
Zorg	Zit-/slaapgedeelte	≤ 0,8 s
Laboratorium	Open ruimte/gesloten werkplek	≤ 0,6 s

Categorie	Volume (min) m³	Volume (max) m³	T20 (s)
A1	-	1700	≤ 1,0
A2	1701	2100	≤ 1,1
A3	2101	2400	≤ 1,2
B1	2401	3200	≤ 1,3
B2	3201	4350	≤ 1,4
B3	4351	6300	≤ 1,5
C1	6301	7400	≤ 1,6/1,7*
C2	7401	9500	≤ 1,7/1,8*
C3	9501	12400	≤ 1,9
D1	12401	17250	≤ 2,0
D2	17251	29000	≤ 2,3
E	29001	-	≤ 2v/3S**

Functie	Eis
Kantoor	GA;k ≥ geluidbelasting – 35 dB met een minimum van 23 dB
Onderwijs	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Logies	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Bijeenkomst kinderopvang*	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Bijeenkomst vergaderruimtes	GA;k ≥ geluidbelasting – 35 dB met een minimum van 23 dB
Sport	GA;k ≥ geluidbelasting – 40 dB met een minimum van 23 dB
Laboratorium	GA;k ≥ geluidbelasting – 35 dB met een minimum van 23 dB
Extra: Gezondheidszorg (zorgwoningen)	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB
Extra: Gezondheidszorg bedgebied (zorgwoningen)*	GA;k ≥ geluidbelasting – 30 dB met een minimum van 23 dB

Functie	Ruimtesoort	Installatiegeluidniveau (LI,A/ LI,A,max *)
Kantoor	Besloten werkplek	≤ 35 dB
	Open werkplek (kantoorlandschap/callcenter)	≤ 40 dB
Bijeenkomst	Vergaderruimte	≤ 35 dB
	Slaapruimte kinderdagverblijf	≤ 32 dB
Onderwijs	Groepsruimte en leslokaal	≤ 35 dB
	Collegezaal	≤ 30 dB
	Muzieklokaal	≤ 30 dB
	Practicumlokaal	≤ 35 dB
	Werkplaats	≤ 40 dB
	Aula (als multifunctionele ruimte)	≤ 35 dB of ≤ 30 dB indien ook gebruikt als toneel/theaterzaal
	Stilte plekken	≤ 30 dB
Logies	Zit-/slaapkamer	≤ 28 dB
Sport	Sportzaal/gymlokaal	≤ 40 dB
	Zwembad, waterinstallaties (meetcondities: stilstaand water zonder mensen of speeltoestellen	≤ 50 dB
Laboratorium	Open werkplek	≤ 40 dB
Zorg	Zit-/slaapgedeelte	≤ 28 dB

Aanvullingen op de criteria

Referentie	onderwerp	omschrijving
Toepassingsgebied
CN1	Toepasbaarheid van de criteria	In hoofdstuk 3.2 Tabel 6 staat het toepassingsgebied voor elk criterium, per gebruiksfunctie en projecttype. Criteria die niet van toepassing zijn, worden daar weergegeven. Aanvullende of aangepaste criteria voor een specifiek projecttype en gebruiksfunctie staan in de aanvulling op de criteria van de credit.
CN1.1	Kantoorfunctie	Het uitgangspunt van de akoestische criteria is om minimaal te voldoen aan klasse B volgens het Programma van Eisen (PvE) Gezonde Kantoren 2021.
CN1.2	Onderwijsfunctie	Het uitgangspunt van de akoestische criteria is om minimaal te voldoen aan klasse B volgens het Programma van Eisen (PvE) Frisse scholen 2021.
CN1.3	Sportfunctie	Het uitgangspunt van de akoestische criteria is om minimaal te voldoen aan het NOC*NSF Handboek Sportaccommodaties (2005) of de KVLO Normen voor gymnastieklokalen en sportzalen/delen van sporthallen met schoolgebruik (2005).
Algemeen
CN2	Gekwalificeerd akoestisch adviseur	Een persoon die aan alle onderstaande eisen voldoet, kan worden beschouwd als gekwalificeerd (Suitably Qualified Acoustician, SQA): Heeft een hbo- of universitaire opleiding afgerond, of een gelijkwaardige opleiding in akoestiek of geluidstesten met diploma; Heeft minimaal drie jaar relevante werkervaring in de afgelopen vijf jaar. Deze ervaring moet een praktisch begrip tonen van de factoren die de akoestiek beïnvloeden in relatie tot constructie en omgeving. Dit omvat een adviserende rol voor aanbevelingen over passende akoestische prestatieniveaus en beperkende maatregelen; Als een gekwalificeerd akoestisch adviseur de akoestische maatregelen of berekeningen van een andere adviseur die niet aan de SQA-eisen voldoet, verifieert, moet deze adviseur het rapport hebben gelezen en gecontroleerd en schriftelijk bevestigen dat het: Voldoet aan de praktijk van de geluidsbranche; Adequaat is voor het beoordeelde gebouw en de voorgestelde werkzaamheden; Geen onjuiste, vooringenomen of overdreven aanbevelingen bevat.
CN3	Aantal gebouwgebruikers onbekend	Wanneer het aantal gebouwgebruikers onbekend is, wordt een realistische schatting gemaakt van het te verwachten aantal gebruikers, passend bij de gebruiksfunctie van het gebouw. Dit aantal komt overeen met het aantal gebouwgebruikers dat wordt aangehouden in de overige credits.
Interne geluidisolatie
CN4	Uitwerking uitgangspunten Ontwerpfase	De eisen voortkomend uit criterium 1 moeten worden vertaald naar plattegronden en doorsneden, zodat er een visueel overzicht ontstaat van de geluidisolatie-eisen tussen de verschillende ruimtes. Voor woonfuncties en functies met een hoge contactgeluidimpact, zoals sportzalen, moet in de doorsnede ook de benodigde contactgeluidisolatie worden aangegeven.
CN5	Uitwerking eisen naar uitvoering opbouw van scheidingsconstructies	De aannemer is verantwoordelijk voor het correct uitvoeren van de geluid- en contactgeluidisolatie, en moet de opbouw van de verschillende scheidingsconstructies op bestekniveau uitwerken en aantonen dat met de verschillende opbouwen wordt voldaan aan de gestelde geluidisolatie-eisen. Dit kan in de vorm van (detail)berekeningen voor de gedefinieerde representatieve scheidingsconstructies.
CN6	Representatieve scheidingsconstructies voor geluidmeting	Ter voorbereiding van de oplevering wordt tijdens de ontwerpfase aangegeven welke geluidisolatiemetingen in de opleveringsfase uitgevoerd moeten worden zodat een goede representatieve steekproef plaatsvindt. Daarbij dient rekening gehouden te worden dat verschillende ruimtescheidingen tussen ruimtes met verschillende geluidisolatie-eisen en/of verschillende opbouwen worden geselecteerd. Als richtlijn voor het bepalen van representatieve ruimtes wordt uitgegaan van minimaal drie soorten scheidingsconstructies die gemeten worden bij oplevering.
EP-punt
CN7	Bouwkundige oplossingen – DL2,S	De in de criteria genoemde DL2, S-waarde-eis (gelijk aan het PvE Gezonde Kantoren 2021 – klasse B) is doorgaans alleen haalbaar als 100% van het plafond geluidsabsorberend is uitgevoerd. Vaak zijn bovendien ook geluidsabsorberende schermen tussen werkplekken en/of werkgroepen nodig.

Bewijsmateriaal

Criteria	Ontwerpfase	Opleverfase
Alle	Met één of meer bewijsstukken, zoals vermeld in hoofdstuk 4.0 BREEAM-NL Bewijsmateriaal, moet worden aangetoond dat het project aan de criteria voldoet.

Ruimtes met mogelijk een verhoogde wens voor privacy
Hiermee wordt bedoeld een ruimte die volgend het ontwerpteam of de klant geluidsgevoelig is met betrekking tot privacy. Dit kan bijvoorbeeld de volgende typen ruimtes betreffen:

Eenpersoonskantoren;
Vergader-, verhoor-, spreek- en behandelruimtes;
Onderwijsgebouwen of -ruimtes, zoals klaslokalen en collegezalen;
Ruimtes voor toespraken of congressen;
Elke andere ruimte die volgens het ontwerpteam of de klant geluidsgevoelig is voor privacy.

Gewogen contactgeluidniveau (LnT,A)
Grootheid die het geluidniveau, genormeerd voor de referentienagalmtijd en het desbetreffende spectrum, in één getal weergeeft.

Karakteristiek installatiegeluidniveau (LI,A,k)
Grootheid die het geluidniveau in de ontvangruimte, veroorzaakt door een in werking zijnde installatie, en herleid naar genormeerde afmetingen van de ontvangruimte, in één getal weergeeft.

Karakteristiek luchtgeluidniveauverschil (DnT,A,k)
Grootheid die het verschil tussen twee geluidniveaus, genormeerd voor de referentienagalmtijd, het desbetreffende spectrum en herleid naar genormeerde afmetingen van de ontvangruimte, in één getal weergeeft.

Karakteristieke geluidwering van een uitwendige scheidingsconstructie (GA,k)
Grootheid die het verschil weergeeft tussen het geluidniveau van het invallende geluid aan de buitenzijde van een uitwendige scheidingsconstructie en het geluidniveau in een ruimte achter deze scheidingsconstructie, herleid naar genormeerde afmetingen van de ontvangruimte.

Verblijfsgebied
Het deel van ene gebruiksfunctie dat ten minste één verblijfsruimte bevat. Dit bestaat uit een of meer aan elkaar grenzende ruimtes op dezelfde bouwlaag, met uitzondering van toiletruimtes, badruimtes, technische ruimtes, bergingen en verkeersruimtes.

Aanvullende informatie

Geen.

Referenties

Geen.

Gebied

Nieuwbouw en Renovatie

In-Use